AYÇİÇEK YAĞI ÜRETİM SÜRECİ

HAM YAĞ ÜRETİM AŞAMALARI :

MAL ALMA (DÖKÜM) ÜNİTESİ:

Yağlı tohumların girdi muayene işlemleri kantarda laborant tarafından, analiz sonuçları olumlu çıkan ürünler boşaltılmak üzere “Mal Alma (Döküm)” ünitesine gelir.Bu üniteler, temizleme ve depolama olmak üzere 2 kısımdan oluşur;

Temizleme: Tohumlarda yapılacak temizlik ile; toz, kavuzlar, taş-toprak ve yabancı maddelerin ayrılması yağ kayıplarını azaltır. Temizleme işlemi vibrasyonlu elekler ve aspirasyon ile yapılmaktadır. Tohum, helezonlar ve elevatörler vasıtası ile üst eleğe dökülür. Buradan tohum alt eleğe geçer, elekten geçmeyen sap saman ve kabuk parçacıkları aspirasyon ile ayrılır. Tohumlar orta ve alt elekten geçerek ufak tefek yabancı tohum taş ve topraktan elenerek ayrıldıktan sonra mıknatıs yardımı ile metal parçalardan temizlenmektedir.

Depolama:Temizleme işlemi biten çekirdek helezonlar ve elevatörler yardımı ile silolama (depolama) işlemine tabi tutulur.

KIRMA ÜNİTESİ:

İşlenecek çekirdeğin pres işlemine hazır hale getirildiği ünitedir. 3 kısımdan oluşur. Kabuk kırma, iç alma, kabuğun elenmesi

Kabuk Kırma: Üzerinde keskin bıçaklar olan silindire hızla Çarpan ve kafes arasında kırılan çekirdeğin, kabuğundan ayrıldığı kısımdır.

İç Alma: Kabuğundan ayrılan badem 3 mm’lik vibratörlü eleklerde elenerek ve aspiratör vasıtası ile kabuğu alınarak yapılmaktadır.Kabuğun Elenmesi: Döner elekler aracılığıyla kabukta kalabilecek işlenebilir özellikteki badem kırıntılarının alınması işlemidir.

PRES ÜNİTESİ :

Çekirdeğin sıkılarak yağının bir kısmının alındığı ünitedir. 3 kısımdan oluşur. Bademin ezilmesi (pullama), bademin kavrulması, presleme.

Bademin ezilmesi (pullama): Bademin tavlanması işlemini kolaylaştırmak, preslemenin daha kolay olmasını sağlamak ve ekstraksiyon ünitesinde çözücünün ekstrakte olacak küspeye daha iyi nüfuz etmesini sağlamak dolayısıyla yağ verimini arttırmak amacıyla yapılmaktadır.

Bademin kavrulması: Pullama işlemi biten badem daha sonra kavurma işlemine tabi tutulur. Bu işlemden amaç ısı etkisi ile ezilmiş tohumdaki proteinleri pıhtılaştırmak ve bu sayede yağın tohumdan kolayca akmasını, yağdaki fosfatitlerin çökmesini ve kurutularak sıkılmasının kolaylaşmasını sağlamaktır. Bu işlem 95 °C ‘de yapılır.

Presleme: Presler bir kafes içerisinde dönen sonsuz vidadan ibaret olup koni şeklindeki başlığın ayarlanması ile çıkacak küspe ve dolayısıyla baskı miktarı da ayarlanır. Bu suretle sürekli hareket esnasında sıkılan tohumdan ayrılan yağ, kafesten dışarı çıkar. Bu kafes parça parça ve aralarından yağın çıkmasına izin verecek sıklıktaki ızgaralardan yapılmıştır.

 EKSTRAKSİYON ÜNİTESİ :

Bu ünite ekstraksiyon, desolventizer, destilasyon ve absorbsiyon olmak üzere dört kısımdan oluşur.

Ekstraksiyon: Pres ünitesinde yaklaşık olarak yağının yarısı alınmış olan bademin hekzan adlı çözücü madde yardımıyla kalan kısmının alındığı ünitedir. Bu işlem için elevatör ile pres ünitesinden gelen küspe, ekstraktör içine akar. Ekstraktör içerisinde hekzan ve yağ karışımı (misella), misella tankına gider. Buradan misella ön ısıtıcısından geçerek evaparatöre (buharlaştırıcı) gelir. Evaparatörde 110 C’ye kadar ısınan misellada bulunan yağın büyük kısmı taşkan borusundan taşarak yağ strippere (ayırıcı) gider. Misellanın içerisinde bulunan hekzan ise buharlaşarak vakum yardımıyla kondaktör kazanına emilir. Yağ stripper’ e gelen yağda hekzan kalması ihtimaline karşı sıcak ortamda yağın yüzey alanı genişletilmek sureti ile içerisinde kalabilecek hekzanın da buharlaşması sağlanır. Stripper kondenserden buharlaşan hekzan vakum yardımı ile stripper kondenseye (yoğunlaştırıcı) gelir. Yağ stripperden çıkan yağ ise ham yağ depo tanklarına basılır.

1. Ekstraktörden çıkan yağı alınmış küspe ise elevatörler vasıtası ile desolventizere (solvent ayırıcı) gelir. Burada ısıl işleme tabi tutulan küspede kalması muhtemel hekzan buharlaştırılmak sureti ile uçurulur bu hekzan da kondaktör kazanının vakumu ile bu kazana emilir.

Destilasyon Grubu : Destilasyonun amacı tesiste kullanılan hekzanın geri kazanılması yani sistemdeki hekzan kaybının minimize edilmesidir. Destilasyon sisteminde alçak ve yüksek vakum mevcuttur. Daha önce de bahsedildiği gibi evaparatör, yağ stripperi ve desolventizerden emilen hekzan buharı kondaktöre gelir. Burada yoğunlaştırılan hekzan separatöre gelir. Kondaktörün yoğunlaştıramadığı hakzan buharı ise atmosferik kondense kazanına emilir. Burada tekrar yoğunlaştırma işlemine tabi tutulur. Atmosferik kondenserden kaçan hekzan buharı vent kondensere emilir. Burada yoğunlaştırılır.Yoğunlaştırılan sulu hekzan separatöre basılır. Destilasyon sistemi ayrıca ekstraktörden buharlaşan hekzan buharını da vent kondenser kazanınına emerek yoğunlaştırma işlemine tabi tutar.

Absorbsiyon Grubu: Vent kondenserde yoğunlaştırılamayan hekzan buharı ise absorbsiyon (serbosel) sistemine çekilir. Bu sistem tutucu ve ayırıcı olmak üzere 2 kısımdan oluşur. Tutucu kısmının altından giren hekzan bu kısımda bulunan mineral yağ ile karıştırılır ve mineral yağ ile tutulur. Tutulan hekzan ayırıcı sistemde sıcaklık ile muamele edilip ayrılır. Ayrılan hekzan buharı kondaktöre vakum ile gider ve yoğunlaştırılmış olur. Mineral yağ ise soğutulup tekrar kullanılır.

RAFİNE YAĞ ÜRETİM AŞAMALARI

NÖTRALİZE ÜNİTESİ

Ana tanklardan hamyağ çekilerek Nötralize Ünitesinde işlenir. Bu işlemde hamyağda istenmeyen müsilaj maddeleri ve fazla olan serbest yağ asitleri soap-stock şeklinde çöktürülür. İlk olarak hamyağa fosforik asit ve kostik verilerek mixer de karıştırılır. Sistem continue ( sürekli ) olup; hızlı bir yağ akışı mevcuttur. Mixerde fosforik asit ve kostikle karışıp bir süre temas halinde kalan yağın; yüksek devirli bir separatörden ( ayrıştırıcı ) geçirilerek, santrafuj kuvvetler yardımıyla nötr yağ ve soap-stock olarak ayrılması sağlanır. Ayrılan nötr yağ 2 kez daha sıcak su ile karıştırılıp separatörlerden geçirilerek yıkanır. Böylece nötr yağın içindeki sabun partikülleri ayrılmış olur. Separatörlerden çıkan yağ vakum altında bir kazandan geçirilerek; santrafuj kuvvetle yağın yapısından ayrılmayan su zerreciklerinin buharlaşması (yağın kurutulması ) sağlanır. Bu son aşamadan çıkan yağın ;

% FFA değeri ----> max 0.06

% Sabun değeri ----> max 0.005 olmalıdır.

AĞARTMA ÜNİTESİ

Müsilaj maddeleri ve istenmeyen yağ asitlerinden ayrılarak nötr hale getirilen yağ Ağartma Ünitesine alınarak rengi açılır. Bu aşamada ağartma toprağı ( aktif toprak ) vasıtasıyla yağdaki tabii boyar maddeler ( renk pigmentleri ) ve nötralize işleminden kalması muhtemel sabun parçacıkları bertaraf edilir.

Nötr yağ tankından çekilen yağ ısıtıcıdan geçirilerek düşük devirli mixerde toprakla karıştırılır ve vakum altındaki renk açma reaktörüne emdirilir. Reaktörde yüksek sıcaklıkta aktif toprak renk pigmentlerini absorbe eder. Daha sonra toprak - yağ karışımı filtreden geçirilerek; toprakla yağın ayrılması sağlanır. Bu aşamadan geçen yağın rengi, açık sarı;

% FFA değeri ----> max 0.06

% Sabun değeri ----> 0 - 0.005 olmalıdır.

VİNTERİZE ÜNİTESİ

Nötrleştirildikten sonra rengide açılan yağ; düşük sıcaklıklarda ( 5 ^oC ) katılaşan ve yağa bulanıklık veren maddelerin ( mumlar, vaxlar, stearin v.s. ) ayrılması için vinterize edilir. Bu işlem sayesin de yağın yaz ve kış aylarında oda sıcaklığında berrak bir görünüşe sahip olması sağlanır. Filtrasyon (ağartma) tankından Vinterize Dinlendirme Tanklarına yağ alınır. Tanklarda yağa perlit ( toprak ) katılıp düşük devirde karıştırılarak mumsu maddelerin topaklaşması sağlanır. Bu esnada yağ serpantinler vasıtasıyla max +5 ^OC ' ye kadar soğutulur. Max +5 ^OC ' ye kadar soğuyan ( yağ + perlit ) karışımı filtrelerden süzülerek; düşük sıcaklıklarda katılaşan maddelerin yağdan ayrılması sağlanır.

Vinterize işlemi sonucu;

% FFA değeri ----> max 0.06

% Sabun değeri ----> 0 - 0.005 olmalıdır.

DEODORİZE ÜNİTESİ

Vinterize edilmiş yağ; son olarak yağa istenmeyen koku ve tat veren maddelerin giderilmesi için yüksek sıcaklık ve vakum altında Deodorize işlemine tabii tutulur. ön hazırlık yapılarak vinterize tanklarından ön ısıtıcıya yağ alınır. Yağ taşkan usulü ön ısıtıcıdan deodorize kolonuna dolmaya başlar.

Kolon dikey bir kazan şeklinde olup üst üste tavalarla bölünmüştür.

Yağ üst tavayı doldurduktan sonra; taşkan usulü yukarıdan aşağıya diğer tavaları da doldurur. Kolon tamamen dolduktan sonra ; kızgın buhar veya termik yağ, serpantinler yardımıyla kolonu min 200 ^oC ' ye ısıtır. Bu esnada yağ devirdaim yaptırılarak vakumun (min 690 mmHg ) ' ya yükselmesi beklenir. Tavalara direkt buhar verilerek yağın iyice karıştırılması ve uçucu gazların vakumla emilmesi sağlanır. Sıcaklık min 200 ^oC ; vakum (min 690 mmHg ) ' yı bulduktan sonra yağın değerleri kontrol edilir;

% FFA değeri ----> max 0.06

% Sabun değeri ----> 0 - 0.005

Koku ----> Hiç yok

Renk ---->Açık sarı ise; yağ soğutucu eşanjörlerden geçirilerek dolum tanklarına gönderilir.

AMBALAJLAMA ÜNİTESİ

Paketleme ünitesinde, 1 litreden 18 litreye kadar değişik ambalaj çeşitlerine TSE normlarında ve dünya kodekslerine uygun analizler yapılarak, hijyenik şartlarda insan eli değmeden tam otomatik makinelerde paketleme yapılmaktadır